Potencjał energetyki wiatrowej w Polsce

Polska posiada znaczny potencjał do rozwoju energetyki wiatrowej. Według badań Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, w wielu regionach kraju (szczególnie na wybrzeżu oraz w północnej i centralnej Polsce) średnia prędkość wiatru jest wystarczająca do efektywnej produkcji energii elektrycznej. Szacuje się, że przy pełnym wykorzystaniu tego potencjału, energia wiatrowa mogłaby zaspokoić nawet 20-25% polskiego zapotrzebowania na energię elektryczną.

Niestety, szereg barier prawnych, administracyjnych i społecznych sprawia, że potencjał ten pozostaje w dużej mierze niewykorzystany. W niniejszym artykule omówimy aktualną sytuację energetyki wiatrowej w Polsce, główne bariery rozwojowe oraz perspektywy na przyszłość.

Stan obecny energetyki wiatrowej w Polsce

Na koniec 2022 roku łączna moc zainstalowana w energetyce wiatrowej w Polsce wynosiła około 7,8 GW. Większość tej mocy (ok. 7,2 GW) stanowią lądowe farmy wiatrowe, natomiast pozostała część to małe turbiny wiatrowe, głównie w instalacjach prosumenckich.

W ostatnich latach rozwój nowych lądowych farm wiatrowych w Polsce został praktycznie zatrzymany. Jest to wynikiem wprowadzonej w 2016 roku tzw. "ustawy odległościowej" (oficjalnie: ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych), która wprowadziła zasadę 10H. Zgodnie z tą zasadą, turbiny wiatrowe mogą być lokalizowane w odległości nie mniejszej niż 10-krotność ich wysokości (liczona wraz z wirnikiem i łopatami) od zabudowań mieszkalnych i form ochrony przyrody. W praktyce oznacza to, że nowe wiatraki muszą być oddalone o co najmniej 1,5-2 km od najbliższych zabudowań, co w gęsto zaludnionej Polsce praktycznie wyklucza budowę nowych farm wiatrowych na lądzie.

Główne bariery rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce

Bariery prawne i administracyjne

Główną barierą prawną jest wspomniana już zasada 10H, która drastycznie ograniczyła dostępność terenów pod nowe farmy wiatrowe. Inne istotne bariery to:

• Długi i skomplikowany proces uzyskiwania pozwoleń - od pierwszych analiz do uruchomienia farmy wiatrowej może minąć nawet 5-7 lat;
• Niepewność regulacyjna - częste zmiany w systemie wsparcia dla OZE i brak długoterminowej, stabilnej polityki energetycznej;
• Ograniczenia w dostępie do sieci elektroenergetycznej - w wielu regionach kraju operatorzy sieci odmawiają wydawania warunków przyłączenia ze względu na ograniczoną przepustowość sieci;
• Brak wystarczających mechanizmów wsparcia dla małych instalacji wiatrowych, które mogłyby uzupełnić mikroinstalacje fotowoltaiczne w systemach prosumenckich.

Bariery społeczne

Energetyka wiatrowa spotyka się z pewnym oporem społecznym. Główne obawy dotyczą:

• Wpływu turbin wiatrowych na krajobraz;
• Hałasu generowanego przez turbiny;
• Potencjalnego negatywnego wpływu na lokalną faunę, szczególnie ptaki i nietoperze;
• Syndromu migotania cienia (efekt stroboskopowy powodowany przez obracające się łopaty wiatraka);
• Obaw o spadek wartości nieruchomości położonych w pobliżu farm wiatrowych.

Warto jednak zauważyć, że nowoczesne turbiny wiatrowe są znacznie cichsze i bardziej efektywne niż starsze modele, a odpowiednie planowanie lokalizacji może zminimalizować ich wpływ na środowisko i okolicznych mieszkańców.

Energetyka wiatrowa jest jednym z najbardziej ekologicznych i ekonomicznych źródeł energii odnawialnej. Przy odpowiednim planowaniu i uwzględnieniu lokalnych uwarunkowań, farmy wiatrowe mogą harmonijnie współistnieć z lokalnymi społecznościami, przynosząc im wymierne korzyści ekonomiczne i środowiskowe.

Prof. Jan Popczyk, ekspert ds. transformacji energetycznej

Perspektywy rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce

Liberalizacja zasady 10H

W 2023 roku pojawiły się zapowiedzi liberalizacji zasady 10H. Zgodnie z proponowanymi zmianami, minimalna odległość turbin wiatrowych od zabudowań mieszkalnych miałaby zostać zmniejszona do 500 metrów, przy zachowaniu możliwości ustanowienia większej odległości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Liberalizacja zasady 10H mogłaby odblokować rozwój nowych projektów wiatrowych na lądzie i przyspieszyć transformację energetyczną Polski. Według szacunków Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, zmiana ta mogłaby umożliwić budowę farm wiatrowych o łącznej mocy nawet 6-10 GW w ciągu najbliższych lat.

Morskie farmy wiatrowe

Ogromny potencjał dla rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce stanowi Morze Bałtyckie. Polska posiada wyłączną strefę ekonomiczną o powierzchni ponad 22 tys. km², która charakteryzuje się korzystnymi warunkami wietrzności.

Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2040 roku, do 2030 roku planuje się uruchomienie morskich farm wiatrowych o mocy około 5,9 GW, a do 2040 roku – nawet do 11 GW. Pierwsze projekty morskich farm wiatrowych są już w fazie przygotowań, a ich uruchomienie jest planowane na 2026-2027 rok.

Morskie farmy wiatrowe mają szereg zalet w porównaniu do instalacji lądowych:

• Wyższa i bardziej stabilna produkcja energii dzięki lepszym warunkom wietrznym na morzu;
• Brak konfliktów społecznych związanych z bliskością zabudowań mieszkalnych;
• Możliwość instalacji większych turbin o wyższej mocy;
• Mniejszy wpływ na krajobraz (farmy są zlokalizowane kilkadziesiąt kilometrów od brzegu).

Wyzwaniem pozostają jednak wysokie koszty inwestycyjne oraz potrzeba rozbudowy infrastruktury przesyłowej, która umożliwi przyłączenie morskich farm wiatrowych do krajowego systemu elektroenergetycznego.

Małe turbiny wiatrowe

Alternatywą dla dużych farm wiatrowych mogą być małe turbiny wiatrowe (o mocy do 50 kW), które nie podlegają restrykcyjnym ograniczeniom lokalizacyjnym. Mogą one stanowić uzupełnienie instalacji fotowoltaicznych w systemach prosumenckich, zapewniając produkcję energii również w okresach o niższym nasłonecznieniu (jesień, zima).

Jednak rozwój małych turbin wiatrowych w Polsce jest hamowany przez brak dedykowanych mechanizmów wsparcia i relatywnie wysokie koszty inwestycyjne w porównaniu do instalacji fotowoltaicznych o podobnej mocy.

Energetyka wiatrowa a bezpieczeństwo energetyczne Polski

W kontekście aktualnych wyzwań geopolitycznych i kryzysu energetycznego, rozwój energetyki wiatrowej nabiera szczególnego znaczenia dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Energia wiatrowa:

• Zmniejsza uzależnienie od importu surowców energetycznych;
• Stabilizuje ceny energii w długim okresie (koszty operacyjne farm wiatrowych są przewidywalne i nie zależą od wahań cen paliw);
• Przyczynia się do obniżenia emisji CO2 i innych zanieczyszczeń, co ma znaczenie w kontekście unijnej polityki klimatycznej;
• Tworzy nowe miejsca pracy w sektorze produkcji, instalacji i serwisowania turbin wiatrowych.

Znaczenie współpracy międzynarodowej

Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce może być wspierany przez współpracę międzynarodową. Szczególnie istotna jest współpraca w regionie Morza Bałtyckiego, gdzie kraje takie jak Dania, Niemcy czy Szwecja mają bogate doświadczenia w rozwoju projektów wiatrowych, zarówno lądowych, jak i morskich.

W październiku 2022 roku Polska dołączyła do inicjatywy Baltic Sea Energy Cooperation, której celem jest wzmocnienie współpracy między krajami bałtyckimi w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii, w tym morskiej energetyki wiatrowej.

Podsumowanie

Energetyka wiatrowa stanowi niezwykle istotny element transformacji energetycznej Polski. Mimo licznych barier prawnych, administracyjnych i społecznych, jej potencjał jest ogromny, szczególnie w kontekście rozwoju morskich farm wiatrowych.

Kluczowe dla przyszłości energetyki wiatrowej w Polsce będą:

• Liberalizacja zasady 10H, która mogłaby odblokować rozwój lądowych farm wiatrowych;
• Konsekwentna realizacja planów rozwoju morskiej energetyki wiatrowej;
• Modernizacja i rozbudowa sieci elektroenergetycznej, umożliwiająca przyłączanie nowych źródeł wiatrowych;
• Stworzenie stabilnych ram prawnych i systemu wsparcia, który zapewni długoterminowe bezpieczeństwo inwestorom;
• Efektywny dialog społeczny, który pozwoli na zwiększenie akceptacji dla projektów wiatrowych wśród lokalnych społeczności.

Realizacja tych działań pozwoli nie tylko na pełniejsze wykorzystanie potencjału energetyki wiatrowej w Polsce, ale także na przyspieszenie transformacji energetycznej, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju i stworzenie nowych miejsc pracy w sektorze zielonej energii.